Farby elewacyjne

Farby silikatowe

Produkowane są z użyciem spoiwa w postaci szkła wodnego (zazwyczaj potasowego) oraz odpowiednio dobranych wypełniaczy i pigmentów. Modyfikowane są niewielkim dodatkiem dyspersji akrylowej, co zapewnia trwałe, chemiczne związanie się z podłożem, dzięki czemu uzyskują wyjątkowo dobrą przyczepność do pokrywanej powierzchni. Reakcja ta zwana jest krzemionkowaniem, silifikacją lub skamienieniem  i polega na wnikaniu roztworu szkła wodnego do porowatego i chłonnego podłoża i reakcji z wytworzeniem żelu krzemionkowego.

Wyjątkowo solidnie wiążą się z podłożem, z tego względu są jednak praktycznie nieusuwalne – podczas malowania należy chronić przed zachlapaniem elementy kamienne, szklane czy szkliwione. Proces krzemionkowania przebiega jedynie na podłożach mineralnych i z tego względu farb silikatowych nie stosuje się do malowania powierzchni uprzednio pomalowanych farbami silikonowymi, akrylowymi, alkidowymi czy olejnymi. Nie stosuje się ich również na powierzchniach gipsowych. Można natomiast pokrywać nimi stare powłoki silikatowe, cementowo-wapienne, beton czy kamień naturalny. Farby te dają trwałą, odporną na agresywne środowisko powłokę o dużej paroprzepuszczalności, wysokiej odporności na porastanie i własnościach hydrofobowych. Jako rozcieńczalnika używa się do nich wody. Wyróżnia je również dość duża odporność na brudzenie, którą zawdzięczają temu, że po naniesieniu nie elektryzują się. Farby silikatowe mają alkaliczny charakter (pH wynosi ok. 11–12) i z tego powodu mają dość ograniczoną gamę kolorystyczną, gdyż alkaliczne środowisko wpływa negatywnie na niektóre barwniki.

Farby silikatowe wykazują wyjątkową trwałość długoterminową. Ze względu na specyficzny „mineralny” wygląd farby silikatowe są szczególnie cenione w pracach konserwatorskich, przy renowacji obiektów historycznych i zabytkowych.

Należy jednak pamiętać o pewnych niedogodnościach związane z aplikacją farb silikatowych. Wymagają one bowiem, aby malowanie, wiązanie i wysychanie przebiegało w odpowiednich warunkach termiczno-wilgotnościowych (temperatura najlepiej > 10°C, wilgotność względna najlepiej < 70%) i pogodowych (brak silnego nasłonecznienia i niewystępowanie opadów). Skutkiem prowadzenia prac w nieodpowiednich warunkach jest przebarwienie powłoki i nieestetyczny wygląd. Malowanie farbami silikatowymi wymaga wprawy i doświadczenia, ponieważ szkło wodne z powodu wysokiego pH może niszczyć metal, szkło i okładziny ceramiczne, jeśli ma z nimi bezpośredni kontakt. Lepiej więc prace malarskie z zastosowaniem farb silikatowych zlecić doświadczonej ekipie.

Farby silikonowe

Farby elewacyjne silikonowe (siloksanowe, silanowe, krzemoorganiczne) wytwarzane są na bazie silikonu, wykazują bardzo dobrą elastyczność, odporność na czynniki atmosferyczne, wysoką paroprzepuszczalność. Są również hydrofobowe, co oznacza, że woda deszczowa nie jest przez nie wchłaniana, tylko spływa, nie wnikając w głąb warstwy. Dzięki temu zwiększa się trwałość elewacji i zmniejsza tendencja do brudzenia – często nazywane są farbami samoczyszczącymi się.

W przypadku farb silikonowych hydrofobowość nie oznacza, że nie są one paroprzepuszczalne. Dzięki mikroporowatej strukturze umożliwiają bowiem dyfuzję pary wodnej ze ścian, czyli pozwalają murom oddychać. Cechuje je także świetna przyczepność do podłoża. Pomalowane nimi elewacje zyskują nieelektryzującą się powierzchnię, co ułatwia samooczyszczanie z kurzu. Zawierają również dodatki zapobiegające pojawianiu się porostów. Ich użycie pozwala na uzyskanie trwałych, żywych kolorów, jednak te najintensywniejsze mogą później płowieć. Farby silikonowe tworzą mniej elastyczną powłokę niż farby akrylowe i są mniej odporne na szorowanie.

Wyjątkową cechą farb silikonowych jest to, że mogą być stosowane bez ograniczeń na każdym rodzaju podłoża, zarówno na mineralnym, jak i organicznym (zarówno nowe, jak i poddawane renowacji), a także na betonie, murach ceglanych czy płytach włóknocementowych. Zalecane są szczególnie do pokrywania elewacji domów w rejonach o silnym zanieczyszczeniu środowiska. Niektórymi można malować już od temperatury powietrza 2°C. Farby silikonowe często modyfikowane są dodatkiem wodnej dyspersji spoiwa organicznego – powstają wtedy farby silikonowo-akrylowe łączące zalety farb akrylowych i silikonowych – o zwiększonej odporności na wietrzenie i blaknięcie powłoki.

Farby winylowe

Farby elewacyjne winylowe – kiedyś były bardzo popularne, dziś rzadko spotykane na rynku. Zalicza się je do farb dyspersyjnych (emulsyjnych), których rozpuszczalnikiem jest woda. Są nasiąkliwe, a jednocześnie stawiają duży opór parze wodnej. Mają ograniczoną odporność na substancje chemiczne zawarte w wodzie i powietrzu. Ich odporność na grzyby, glony, pleśnie oraz uszkodzenia mechaniczne jest nieduża. Podczas wysychania wykazują dość duży skurcz. Jest to niebezpieczne zwłaszcza wtedy, gdy odnawiamy elewację już kilkakrotnie malowaną – farba może się wtedy złuszczyć. Posiadają gorszą przyczepność do podłoża niż inne farby organiczne (silikonowe czy akrylowe), a co za tym idzie – także mniejsza trwałość.

 Farby silikatowo-silikonowe

Farby silikatowo-silikonowymi to odmiana farb silikatowych w których jako środek modyfikujący zastosowano żywicę silikonową. Takie farby oprócz polepszonej odporności na działanie wody, mają niższe pH, dlatego są mniej wrażliwe na wpływ warunków zewnętrznych podczas prowadzenia prac, a ponadto są łatwiejsze do nanoszenia.

Farby polikrzemianowe

To ulepszony rodzaj farb silikatowych, nazywany także zolo-silikatowymi. Ulepszenie polega na wzbogaceniu żywicami silikonowymi, dzięki czemu są łatwiejsze w nanoszeniu na powierzchnię malarską, mają jeszcze lepszą paroprzepuszczalność i cechuje je wysoka odporność na absorpcję wody. Można nimi malować suche, ale niewysezonowane tynki cementowe i cementowo-wapienne, czyli takie, które ułożono dopiero przed czterema-pięcioma dniami. Są mniej żrące od silikatowych i można nimi malować podłoża organiczne.

Farby wapienne

Farby elewacyjne wapienne mają postać gotową do użycia lub są sprzedawane jako pasta, którą na budowie należy rozrobić z odpowiednią ilością wody. Nie zawierają domieszek organicznych w postaci żywic. Mają bardzo dużą chłonność, a więc słabo chronią przed wodą deszczową w efekcie czego ściany szybko się brudzą. Tworzą natomiast powłokę o wysokiej przepuszczalności pary wodnej, pozwalającej powierzchni oddychać. Wapno ma właściwości odkażające, więc zabezpiecza też elewacje przed pleśniami i grzybami. Najczęściej sięga się po nie, gdy trzeba odnowić zabytkową budowlę lub dom wykończony tynkiem wapiennym. Niestety, farby wapienne mają również bardzo ograniczony zakres kolorystyczny i barwione są na blade i pastelowe kolory.

Farby cementowe

Farby elewacyjne cementowe to trzecie, obok wapiennych i silikatowych, farby mineralne oferowane na rynku – sprzedawane w postaci suchej mieszanki, którą należy rozrobić z wodą lub płynnym preparatem. Spoiwem takich farb jest biały cement portlandzki z dodatkiem polimerów. Są jak wszystkie farby mineralne paroprzepuszczalne, jednak w porównaniu do swoich poprzedników, słabiej radzą sobie z nasiąkaniem wodą. Woda zwiększa ich podatność na zabrudzenie, dość szybko pojawiają się na nich brudne plamy i zacieki. Farby cementowe są tylko niewiele trwalsze od wapiennych. W budownictwie jednorodzinnym stosuje się je bardzo rzadko. Mogą być one barwione, ale tylko na stonowane, pastelowe kolory. Są najmniej popularne i rzadko stosowane, dlatego w większości sklepów należy je zamówić.

Farby elewacyjne wzbogacone dodatkami

Postęp w technologii chemii budowlanej pozwala na osiąganie coraz lepszych rezultatów w zakresie parametrów użytkowych produktów, także farb. Warto więc zwrócić uwagę na niektóre farby elewacyjne wzbogacone dodatkami tak, że niejako stały się farbami do zadań specjalnych!

Farby elewacyjne z nanocząsteczkami

Oprócz spoiwa, pigmentu i wypełniaczy są do nich dodane cząsteczki o wielkości milionowych części milimetra. Po pomalowaniu skupiają się one przy powierzchni ściany i tworzą mocną barierę. Od strony muru powłoka z farby pozostaje jednak elastyczna, dzięki czemu ryzyko, że kiedyś popęka, jest mniejsze. Pomalowana ściana nie traci swojej paroprzepuszczalności, gdyż farba z nanocząsteczkami posiada mikropory wystarczające aby wydostała się przez nie para wodna, ale zbyt małe, żeby zwiększyć przyczepność brudu. Dzięki swym właściwościom te farby fasadowe są bardzo odporne na szorowanie, słońce, deszcz, zmiany temperatury i mróz. Można ją stosować zarówno na nowych jak i poddawanych renowacji tynkach mineralnych czy akrylowych – dobrze maskują rysy i drobne pęknięcia starych farb oraz tynków.

W przypadku odnawiania starych powierzchni, trzeba jednak pamiętać o ich wcześniejszym umyciu i zdezynfekowaniu. Użycie farby nanosilikonowej pozwala na stosunkowo łatwą zmianę koloru elewacji przy równoczesnym poprawieniu jej parametrów w zakresie odporności biologicznej oraz „samooczyszczenia”. Dostępna szeroka paleta kolorów ułatwia dopasowanie elewacji do stylu budynku oraz jego otoczenia.

Farby elewacyjne biochronne

Farby akrylowe zawierające w swym składzie substancje niszczące grzyby. Są więc polecane do malowania domów stojących w miejscach, gdzie panuje wyższa niż gdzie indziej wilgoć, gdzie jest dużo cienia i mało przewiewu. Zastosowanie tego typu farb elewacyjnych zmniejszy ryzyko wykwitów pleśni, mchów czy glonów, które trudno jest usunąć. W sprzedaży są też podkładowe farby przeciwgrzybiczne do zabezpieczania murów przed ostatecznym malowaniem.

Farby  elewacyjne o dużej odporności chemicznej

Zawierają żywice typu Pliolite. Powinno się nimi malować fasady domów zlokalizowanych w pobliżu ośrodków przemysłowych, ale również tych stojących nad morzem. Mają ponadstandardową odporność na zanieczyszczone powietrze. Dzięki temu elewacje mniej się brudzą i dłużej zachowują trwałość. Są także odporniejsze na gazy, które po zetknięciu z wodą tworzą kwasy, oraz na sole.

Farby elewacyjne na spękane podłoża

Są to gęste (tiksotropowe) farby polikrzemianowe, akrylowe lub akrylowo-silikonowe wzbogacone włóknami z tworzywa sztucznego. Nie są cudownym remedium na rozpadające się mury, ale mogą ukryć pod swoją warstwą rysy i pęknięcia nieprzekraczające 0,3-0,5 mm. Z powodzeniem można nimi malować mniej stabilne lub niejednorodne podłoża.

Akrylowe farby elewacyjne strukturalne

Są produktem pośrednim między farbą elewacyjną a masą tynkarską. Są gęste i ziarniste. Umożliwiają uzyskanie elewacji o dekoracyjnej fakturze. Jej wygląd zależy od narzędzia, którego użyjemy (pędzel, wałek z długim włosiem, packa, szczotka), i od techniki nakładania. W sprzedaży są też specjalne granulaty strukturalne, które dodaje się na przykład do farb silikatowych, aby nadać powłoce malarskiej wygląd tynku.

Przygotowanie do malowania elewacji

Bez względu na to, jaką farbą malujemy – wcześniej trzeba dokładnie przygotować podłoże. Od jego jakości będzie bowiem zależała jakość powłoki malarskiej – dlatego musi być czyste, odpylone, odtłuszczone i wytrzymałe, tak aby elewacja długo zachowała świeży wygląd. Pierwszym etapem prac jest zawsze staranne oczyszczenie podłoża i naprawienie wszelkich uszkodzeń powierzchni tynku. Istotne jest, by powierzchnia w miejscu uzupełnienia miała fakturę zbliżoną do pozostałej części elewacji, co pozwoli uzyskać jednolity odcień ściany po jej pomalowaniu. Przed malowaniem należy również sprawdzić kondycje podłoża, szczególnie przy odświeżaniu elewacji. W tym celu wystarczy nakleić na nią kawałek przezroczystej taśmy klejącej i po chwili ją oderwać. Jeśli wraz z taśmą nie oderwały się cząstki podłoża, jest wystarczająco mocne. W takiej sytuacji można przystąpić do gruntowania preparatem dobranym do rodzaju farby elewacyjnej. Najlepiej polecanym przez jej producenta. Trudno przecenić zalety preparatów gruntujących.

Zagruntowanie podłoża powoduje lepsze przyleganie do niego powłoki malarskiej, a także wyrównuje jego chłonność, co przeciwdziała nierównomiernemu wchłanianiu farby i zapobiega powstawaniu różnic w zabarwieniu. Dzięki nim łatwiej rozprowadzić farbę i potrzeba jej mniej do procesu malowania elewacji. Jego rodzaj trzeba jednak dostosować do rodzaju farby, którą będziemy nakładać. Jeśli znajdziemy na otynkowanej ścianie wykwity lub zacieki, które po zamalowaniu mogą przebijać przez warstwę farby elewacyjnej, należy je wyszorować lub – jeżeli to nie poskutkuje – zamalować specjalną farbą izolującą. Z malowaniem jednak nie należy się spieszyć – farby nie wolno nakładać na mokre, niecałkowicie utwardzone podłoże. Zależnie od rodzaju tynku i nakładanej powłoki, czas dojrzewania podłoża może wynosić od 7 do 30 dni, bowiem różne podłoża wymagają odmiennego potraktowania. Równie istotne są warunki atmosferyczne, w jakich wykonujemy prace. Najbardziej sprzyjające występują przy pochmurnej, ale bezdeszczowej pogodzie, gdy temperatura powietrza przekracza 15°C. Malowania elewacji nie należy wykonywać podczas mrozu ani przy dużym, bezpośrednim nasłonecznieniu.

Jak malować elewację?

Ściany można pokrywać farbą za pomocą pędzla o naturalnym lub poliestrowym włosiu, wałka lub metodą natrysku hydrodynamicznego lub pneumatycznego za pomocą pistoletu natryskowego. Natrysk pneumatycznego nie jest jednak polecany ze względu na duży stopień rozpylenia farby i wrażliwość na podmuchy wiatru. Wybierając narzędzie do malowania elewacji, trzeba uwzględnić konsystencję farby fasadowej oraz fakturę ściany zewnętrznej.

Decydując się na pistolet, trzeba sprawdzić w jego instrukcji, jaką lepkość może mieć natryskiwana farba, a następnie w karcie technicznej wybranej farby przeczytać informacje o lepkości i ewentualnie ją rozcieńczyć. Ściany o gładkiej fakturze można malować pędzlem lub wałkiem, przy czym malując wałkiem zużyjemy mniej farby. Im gładsza jest ściana, tym włosie wałka powinno być krótsze. Jeżeli ściany mają wyraźną, mocną fakturę, powinniśmy wybrać pędzel o szerokim, długim włosiu. Przy nakładaniu warstwy gruntującej oraz impregnatów lepiej skorzystać z pędzla, który – w porównaniu z innymi technikami – zapewni skuteczniejsze wtarcie preparatu w powierzchnię podłoża. Pamiętajmy, aby farbę przed użyciem dokładnie wymieszać – najwygodniej wiertarką z dołączonym mieszadłem – a następnie, dodając zalecany rozcieńczalnik, nadać jej pożądaną gęstość. Przed przytępieniem do malowania nie zapomnijmy o zabezpieczeniu wszystkich elementów elewacji, które nie będą malowane, i terenu wokół domu.

Malowanie elewacji rozpoczynamy zawsze od góry. Najskuteczniejszą techniką jest metoda krzyżowa, polegająca na prowadzeniu pędzla lub wałka najpierw poziomo, a następnie pionowo. Jeśli wykorzystujemy więcej niż jeden kolor, powinniśmy szczególnie zadbać o estetykę na połączeniu powierzchni o różnych barwach. Równą granicę pomiędzy nimi uzyskamy naklejając wzdłuż wyznaczonej linii taśmę malarską, którą oderwiemy po wyschnięciu farby, by pozostały fragment ściany pokryć innym kolorem. Malowania nie należy przerywać w połowie. Jednorazowo pokrywajmy całe fragmenty ścian, ograniczone załomami. Ściana pomalowana „na dwa etapy” może mieć po wyschnięciu niejednolity odcień, mimo że farba pochodziła z jednej dostawy, a nawet jednego… wiaderka. By uniknąć przykrych niespodzianek, przed rozpoczęciem prac malarskich z pewnością warto zapoznać się z prognozą pogody na najbliższe kilka dni i to najlepiej z kilku źródeł. Świeżo pomalowane ściany trzeba bowiem chronić przed deszczem i nadmiernym nasłonecznieniem, a także przed zapyleniem grożącym podczas silnych wiatrów.

Z reguły nakłada się dwie warstwy farby elewacyjnej. Pierwsza warstwa jest zazwyczaj nieco rozcieńczona. Drugą warstwę farby można nakładać już po kilku godzinach. Nie musimy czekać do uzyskania jej pełnej wytrzymałości (24 godziny) – przed powtórnym malowaniem elewacji pierwsza warstwa farby musi tylko przeschnąć, pełna wytrzymałość nie jest konieczna.

Farby przechowywać należy w pomieszczeniach w temperaturach nie niższych niż 5°C i nie wyższych niż 25°C. Bezwzględnie trzeba je chronić przed mrozem i bezpośrednim nasłonecznieniem. W przeciwnym wypadku farba zmieni swoje właściwości fizyczne – nie będzie miała jednolitej konsystencji, pojawią się grudki – i nie będzie się nadawała do użytku. Bardzo ważne jest, aby opakowanie było cały czas szczelnie zamknięte, wtedy farby nawet po terminie ważności mogą się nadawać do użytku – o ile były właściwie przechowywane. Jeżeli farba elewacyjna się rozwarstwiła – na jej powierzchni wydzieliła się na przykład warstwa żywicy – to nie znaczy, że nie nadaje się do użycia. Wystarczy ją dokładnie wymieszać, aż stanie się jednorodna.

Farba elewacyjna umiejętnie dobrana do podłoża długo zachowa swój pierwotny wygląd i właściwości, czyli z jednej strony stabilność koloru, a z drugiej – dobrą odporność na czynniki atmosferyczne. Tak więc pamiętajmy aby wybierając farbę elewacyjną nie kierować się głównie estetyką i skupiać na wyborze koloru. Bierzmy pod uwagę

• zawartość spoiwa w farbie – im jest go więcej, tym większa jest jakość farby, a co za tym idzie niestety również jej cena. Z reguły spoiwem w farbie jest żywica syntetyczna, potas, cement albo wapno;
• wydajność farby – ile powierzchni można pomalować jednym litrem farby;
• czas schnięcia – czas schnięcia dzieli się na dwa parametry – taki, po którym można położyć kolejną warstwę farby oraz finalny;
• odporność farby na uszkodzenia mechaniczne takie jak szorowanie czy uderzenia;
• wodoszczelność – farba elewacyjna ma za zadanie chronić powierzchnię budynku przed nadmierną absorpcją wilgoci, dlatego też wybierając farbę należy kupić tą, która posiada najmniejszy współczynnik nasiąkalności powierzchniowej (chłonie najmniej wilgoci) – optymalnym wyznacznikiem jest wartość 0,05 kg/m2;               
• paroprzepuszczalność – jest to parametr określający ilość wody, która przenika w ciągu jednego dnia przez powierzchnię jednego metra budynku – im wyższa liczba, tym większą przepuszczalność farby,

a nasza elewacja będzie nas cieszyć estetycznym wygładem przez długie lata.